کد مطلب:256 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:311
اعمالی که روزه را باطل می کنند
(مسأله 1641) نُه چیز روزه را باطل می كند:
اوّل: خوردن و آشامیدن. دوم: جِماع. سوم: اِستمناء، (استمناء آن است كه انسان با خود عملی انجام دهد كه منی از او بیرون آید.) چهارم: دروغ بستن به خدا و پیامبر(صلی الله علیه وآله) و جانشینان او(علیهم السلام) و بنابر احتیاط واجب، حضرت زهرا(علیها السلام) و سایر پیامبران وجانشینان آنان(علیهم السلام) نیز همین حكم را دارند. پنجم: رساندن غبار غلیظ به حلق. ششم: فرو بردن تمام سر در آب. هفتم: باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح. هشتم: اماله كردن با چیزهای روان. نهم: قی كردن; واحكام آنها در مسائل آینده بیان می شود.
[263]
1 ـ خوردن و آشامیدن
(مسأله 1642) اگر روزه دار عمداً چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه او باطل می شود، چه خوردن و آشامیدن آن چیز مثل نان و آب معمول باشد یا مثل خاك و شیره درخت معمول نباشد، چه كم باشد و چه زیاد، حتّی اگر مسواك را از دهان بیرون آورد و دوباره به دهان ببرد و رطوبت آن را فرو برد، روزه او باطل می شود، مگر آن كه رطوبت مسواك در آب دهان به گونه ای از بین برود كه به آن رطوبت خارج گفته نشود.
(مسأله 1643) اگر هنگامی كه مشغول غذا خوردن است بفهمد صبح شده، باید فوراً لقمه را از دهان بیرون آورد و چنانچه عمداً فرو ببرد روزه او باطل می شود و به دستوری كه بعداً گفته خواهد شد، كفّاره نیز بر او واجب است.
(مسأله 1644) اگر روزه دار سهواً چیزی را بخورد یا بیاشامد، روزه او باطل نمی شود.
(مسأله 1645) احتیاط واجب آن است كه روزه دار از استعمال آمپول دارویی و آمپولی كه به جای غذا به كار می رود، خودداری كند; ولی تزریق آمپولی كه عضوی را بی حس می كند و آمپولی كه مانند آبله كوبی زیر پوست تزریق می شود اشكال ندارد; بنابر این اگر انسان بیماریی داشته باشد كه روزه برای او ضرر نداشته ولی به آمپول دارویی نیاز داشته باشد و ناچار باشد آن را در روز تزریق كند، باید پس از تزریق آمپول روزه آن روز را بگیرد و بنابر احتیاط واجب قضای آن را نیز بجا آورد.
(مسأله 1646) اگر روزه دار چیزی را كه لای دندان او مانده است عمداً فروببرد، روزه او باطل می شود.
(مسأله 1647) كسی كه می خواهد روزه بگیرد، لازم نیست پیش از اذان صبح دندان های خود را خلال كند ولی اگر بداند غذایی كه لای دندان مانده در روز فرو می رود، چنانچه خلال نكند و چیزی از آن فرو رود، روزه او باطل می شود بلكه اگر فرو نیز نرود، بنابر احتیاط واجب باید روزه آن روز را قضا كند.
(مسأله 1648) فرو بردن آب دهان، اگرچه به واسطه تصوّر كردن مزه ترشی و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمی كند.
(مسأله 1649) فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهان نرسیده اشكال ندارد;
[264]
ولی اگر داخل فضای دهان شود، احتیاط واجب آن است كه آن را فرو نبرد.
(مسأله 1650) اگر روزه دار به قدری تشنه شود كه بترسد از تشنگی بمیرد، واجب است به اندازه ای كه از مردن نجات پیدا كند آب بیاشامد ولی روزه او باطل می شود، و اگر ماه رمضان باشد، باید در بقیّه روز از بجا آوردن عملی كه روزه را باطل می كند خودداری نماید. ونیز اگر بترسد كه در اثر نخوردن آب به او ضرر قابل توجهی برسد یا نخوردن آب برای او موجب مشقّت باشد كه معمولاً قابل تحمل نیست می تواند به اندازه رفع ضرر و مشقّت آب بیاشامد، و در هر صورت باید روزه آن روز را قضا نماید.
(مسأله 1651) جویدن غذا برای بچّه یا پرنده و چشیدن غذا و مانند آنها كه معمولاً به حلق نمی رسد، اگرچه اتّفاقاً به حلق برسد، روزه را باطل نمی كند; ولی اگر انسان از اوّل بداند كه به حلق می رسد، چنانچه فرو برود، روزه اش باطل می شود و باید قضای آن را بگیرد و كفّاره نیز بر او واجب است.
(مسأله 1652) انسان نمی تواند برای ضعف روزه را بخورد، ولی اگر ضعف او به قدری باشد كه معمولاً نمی توان آن را تحمّل كرد، خوردن روزه اشكال ندارد.
(مسأله 1653) اگر روزه برای انسان ضرر داشته باشد نباید روزه بگیرد; و اگر با وجود ضرر روزه گرفت، روزه او باطل است و باید قضای آن را بجا آورد. و همچنین اگر احتمال بدهد كه روزه برای او ضرر دارد و احتمال او در نظر مردم عقلایی و بجا باشد، نباید روزه بگیرد و اگر روزه گرفت، باطل است و قضا دارد.
2 ـ جِماع
(مسأله 1654) جماع روزه را باطل می كند، اگرچه فقط به مقدار ختنه گاه داخل شود و منی نیز بیرون نیاید.
(مسأله 1655) اگر كمتر از مقدار ختنه گاه داخل شود و منی نیز بیرون نیاید، روزه باطل نمی شود، ولی كسی كه آلتش را بریده اند، اگر كمتر از ختنه گاه را نیز داخل كند، بنابر احتیاط روزه اش باطل می شود.
(مسأله 1656) اگر شك كند كه به اندازه ختنه گاه داخل شده یا نه، روزه او صحیح است و كسی هم كه آلتش را بریده اند، اگر شك كند كه دخول صورت گرفته یا نه، روزه او
[265]
صحیح است.
(مسأله 1657) در صورتی كه تصمیم به جماع گرفته و توجّه داشته باشد كه روزه او باطل می شود ـ هر چند جماع انجام نگرفته یا به اندازه ختنه گاه داخل نشده و منی نیز بیرون نیامده باشد ـ صحّت روزه او محل اشكال است; پس باید روزه آن روز را تمام كند و قضای آن را نیز بجا آورد.
(مسأله 1658) اگر فراموش كند كه روزه است و جماع نماید یا او را به جماع مجبور نمایند به گونه ای كه از اختیار او خارج باشد، روزه او باطل نمی شود، ولی چنانچه در بین جماع به خاطر آورد یا دیگر مجبور نباشد، باید فوراً از حال جماع خارج شود و اگر خارج نشود، روزه او باطل است.
3 ـ اِستمناء
(مسأله 1659) اگر روزه دار اِستمناء كند، یعنی با خود كاری كند كه منی از او بیرون آید، روزه او باطل می شود.
(مسأله 1660) اگر بی اختیار منی از روزه دار بیرون آید، روزه او باطل نمی شود، ولی اگر عملی انجام دهد كه بی اختیار منی از او بیرون آید، روزه اش باطل می شود.
(مسأله 1661) هرگاه روزه دار بداند كه اگر در حال روزه بخوابد محتلم می شود، یعنی در خواب منی از او بیرون می آید، می تواند بخوابد، و چنانچه بخوابد و محتلم نیز بشود، روزه او صحیح است.
(مسأله 1662) اگر روزه دار در حال بیرون آمدن منی از خواب بیدار شود، واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیری كند.
(مسأله 1663) روزه داری كه محتلم شده، می تواند ادرار كند و به دستوری كه در مسأله 244 گفته شد اِستبراء نماید، ولی در صورتی كه بداند با اِستبراء كردن منی از مجرای ادرار بیرون می آید، غسل كرده باشد یا نكرده باشد، نمی تواند اِستبراء نماید.
(مسأله 1664) روزه داری كه محتلم شده، اگر بداند منی در مجرا مانده و چنانچه پیش از غسل ادرار نكند بعد از غسل منی از او بیرون می آید، بهتر است پیش از غسل ادرار كند.
(مسأله 1665) اگر به قصد بیرون آمدن منی عملی انجام دهد، چنانچه بداند بیرون
[266]
آوردن منی باطل كننده روزه است، اگرچه منی هم از او خارج نشود، روزه او باطل می شود.
(مسأله 1666) اگر روزه دار بدون قصد بیرون آوردن منی با كسی بازی و شوخی كند، در صورتی كه عادت نداشته باشد كه بعد از بازی و شوخی منی از او خارج شود، اگرچه اتفاقاً منی بیرون آید، روزه او صحیح است، ولی اگر شوخی را تا آنجا ادامه دهد كه نزدیك باشد منی خارج شود و خودداری نكند تا خارج گردد روزه او باطل است.
4 ـ دروغ بستن به خدا و معصومان(علیهم السلام)
(مسأله 1667) اگر روزه دار با گفتن یا با نوشتن یا با اشاره و مانند آنها به خدا و پیامبر(صلی الله علیه وآله) و جانشینان آن حضرت(علیهم السلام) عمداً نسبت دروغ بدهد، اگرچه فوراً بگوید: «دروغ گفتم» یا توبه كند، روزه او باطل است و بنابر احتیاط واجب حضرت زهرا(علیها السلام) و سایر پیامبران و جانشینان آنان(علیهم السلام) نیز همین حكم را دارند.
(مسأله 1668) اگر بخواهد خبری را كه نمی داند راست است یا دروغ نقل كند، بنابر احتیاط واجب باید از كسی كه خبر را گفته یا از كتابی كه آن چیز در آن نوشته شده نقل نماید، لكن اگر خودش نیز خبر بدهد، روزه او باطل نمی شود.
(مسأله 1669) اگر چیزی را با اعتقاد به این كه راست است از قول خدا یا معصومان(علیهم السلام) نقل كند و بعد بفهمد دروغ بوده، روزه اش باطل نمی شود.
(مسأله 1670) اگر بداند دروغ بستن به خدا و معصومان(علیهم السلام) روزه را باطل می كند و چیزی را كه می داند دروغ است به آنان نسبت دهد و بعد بفهمد آنچه را كه گفته راست بوده، به احتیاط واجب باید آن روز را امساك كند و سپس روزه را قضا نماید.
(مسأله 1671) اگر دروغی را كه دیگری ساخته عمداً به خدا و معصومان(علیهم السلام)نسبت دهد روزه او باطل می شود ولی اگر از قول كسی كه آن دروغ را ساخته نقل كند، اشكال ندارد.
(مسأله 1672) اگر از روزه دار بپرسند: «آیا پیامبر(صلی الله علیه وآله) چنین مطلبی فرموده اند؟» و او جایی كه در جواب باید بگوید: «نه»، عمداً بگوید: «بلی»، یا جایی كه باید بگوید: «بلی»، عمداً بگوید: «نه»، روزه او باطل می شود.
(مسأله 1673) اگر از قول خدا یا معصومان(علیهم السلام) حرف راستی را بگوید و بعد
[267]
بگوید: «دروغ گفتم» یا در شب دروغی را به آنان نسبت دهد و فردای آن روز كه روزه می باشد بگوید: «آنچه دیشب گفتم راست است»، روزه او باطل می شود.
(مسأله 1674) نسبت دادن دروغ به خدا و معصومان(علیهم السلام) از روی شوخی، به نحوی كه به هیچ وجه معنای آن را قصد نكند و شوخی بودن آن برای شنونده و گوینده معلوم باشد، هر چند بی ادبی است ولی روزه را باطل نمی كند.
5 ـ رساندن غبار غلیظ به حلق
(مسأله 1675) رساندن غبار غلیظ به حلق روزه را باطل می كند، چه غبار چیزی مثل آرد باشد كه خوردن آن حلال است، یا غبار چیزی مانند خاك باشد كه خوردن آن حرام است.
(مسأله 1676) اگر به واسطه باد، غبار غلیظی پیدا شود و انسان با این كه متوجّه است، مواظبت نكند و به حلق برسد، روزه اش باطل می شود.
(مسأله 1677) احتیاط واجب آن است كه روزه دار دود سیگار و تنباكو و مانند آنها را نیز به حلق نرساند، ولی بخار غلیظ، روزه را باطل نمی كند، مگر این كه در دهان به صورت آب در آید و فرو دهد.
(مسأله 1678) اشخاصی كه به خاطر بیماری تنگی نفس، به دستور پزشك از وسیله ای استفاده می كنند كه توسط آن از راه دهان یا بینی استنشاق می نمایند، چنانچه بدون آن نتوانند روزه بگیرند، استفاده آنان از آن وسیله اشكال ندارد.
(مسأله 1679) اگر مواظبت نكند و غبار یا بخار یا دود و مانند آنها داخل حلق شود، چنانچه یقین داشته كه به حلق نمی رسد، روزه او صحیح است.
(مسأله 1680) اگر فراموش كند كه روزه است و مواظبت نكند یا بی اختیار غبار و مانند آن به حلق او برسد، روزه او باطل نمی شود و چنانچه ممكن باشد باید آن را از حلق بیرون آورد.
6 ـ فرو بردن سر در آب
(مسأله 1681) اگر روزه دار عمداً تمام سر را در آب فرو برد، اگرچه باقی بدن او از
[268]
آب بیرون باشد، بنابر احتیاط واجب باید قضای آن روزه را بگیرد، ولی اگر تمام بدن را زیر آب ببرد و مقداری از سر بیرون باشد، روزه باطل نمی شود.
(مسأله 1682) اگر نصف سر را یك دفعه و نصف دیگر آن را دفعه دیگر در آب فرو برد، روزه او باطل نمی شود.
(مسأله 1683) اگر شك كند كه تمام سر زیر آب رفته یا نه، روزه او صحیح است.
(مسأله 1684) اگر تمام سر زیر آب برود ولی مقداری از موها بیرون بماند، روزه باطل می شود.
(مسأله 1685) احتیاط واجب آن است كه سر را در گلاب فرو نبرد، ولی فروبردن در آب های مضاف دیگر و در چیزهای دیگری كه روان هستند، اشكال ندارد.
(مسأله 1686) اگر روزه دار بی اختیار در آب بیفتد و تمام سر او را آب فرا بگیرد یا فراموش كند كه روزه است و سر را در آب فرو ببرد، روزه او باطل نمی شود.
(مسأله 1687) اگر عادتاً با افتادن در آب سرش زیر آب می رود، چنانچه با توجّه به این مطلب خود را در آب بیندازد و سرش زیر آب برود، روزه اش باطل می شود.
(مسأله 1688) اگر فراموش كند كه روزه است و سر را در آب فرو برد یا شخص دیگری به زور سر او را در آب فرو برد، چنانچه در زیر آب به خاطر آورد كه روزه است یا آن كس دست خود را بردارد، باید فوراً سر را بیرون آورد و چنانچه بیرون نیاورد، روزه اش باطل می شود.
(مسأله 1689) اگر فراموش كند كه روزه است و به نیّت غسل، سر خود را در آب فرو ببرد، روزه و غسل او صحیح است.
(مسأله 1690) اگر بداند كه روزه است و عمداً برای غسل سر خود را در آب فرو برد، چنانچه روزه او مثل روزه كفّاره روزه واجبی باشد كه وقت معیّنی ندارد، غسل صحیح و روزه باطل می باشد; ولی اگر روزه او واجب معیّن باشد، اگر با فرو بردن سر در آب قصد غسل كند، روزه او باطل است و بنابر احتیاط واجب، غسل او نیز باطل می شود، مگر آن كه در زیر آب یا در حال خارج شدن از آب، نیّت غسل كند كه در این صورت غسل او صحیح است; و اگر روزه ماه رمضان باشد، هم غسل و هم روزه او باطل است، مگر آن كه در همان زیر آب توبه نماید و در حال خارج شدن از آب، نیّت غسل كند كه در این
[269]
صورت غسل او صحیح است.
(مسأله 1691) اگر برای آن كه كسی را از غرق شدن نجات دهد سر خود را در آب فرو برد، اگرچه نجات دادن او واجب باشد، روزه او باطل می شود.
(مسأله 1692) ریختن آب روی سر اشكال ندارد ولی اگر مثل آب لوله های بزرگ یا آبشار باشد كه یك مرتبه تمام سر را می پوشاند، اشكال دارد.
(مسأله 1693) زن روزه دار علاوه بر این كه نباید سر خود را زیر آب فروببرد، بنابر احتیاط باید از نشستن در آب نیز خوداری نماید.
(مسأله 1694) اگر روزه دار سر خود را در محفظه ای مانند كلاه غواصی قرار دهد و زیر آب برود، روزه اش باطل نمی شود.
7 ـ باقی ماندن بر جنابت، حیض یا نفاس تا اذان صبح
(مسأله 1695) در روزه رمضان و قضای آن اگر جنب عمداً تا اذان صبح غسل نكند یا اگر وظیفه او تیمّم است عمداً تیمّم ننماید، روزه او باطل است.
(مسأله 1696) اگر در روزه واجبی، مثل روزه ماه رمضان كه وقت آن معیّن است، تا اذان صبح غسل نكند و تیمّم نیز ننماید، روزه او صحیح نیست.
(مسأله 1697) كسی كه جنب است و می خواهد روزه واجبی بگیرد كه مثل روزه رمضان وقت آن معیّن است، چنانچه عمداً غسل نكند تا وقت تنگ شود، می تواند تیمّم كند و روزه بگیرد و روزه او صحیح است.
(مسأله 1698) اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش كند و بعد از یك روز به خاطر آورد، باید روزه آن روز را قضا نماید و اگر بعد از چند روز به خاطر آورد، باید روزه تمام روزهایی را كه یقین دارد جنب بوده قضا نماید، پس اگر نمی داند سه روز جنب بوده یا چهار روز، باید روزه سه روز را قضا كند.
(مسأله 1699) كسی كه در شب ماه رمضان برای هیچ كدام از غسل و تیمّم وقت ندارد، اگر خود را جنب كند، روزه او باطل است و قضا و كفّاره بر او واجب می شود; امّا اگر برای تیمّم وقت داشته باشد، چنانچه خود را جنب كند گناهكار است و باید تیمم كند و علاوه بر روزه آن روز احتیاطاً قضای آن روزه را نیز بگیرد.
[270]
(مسأله 1700) اگر گمان كند كه به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب كند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده، چنانچه تیمّم كند، روزه او صحیح است.
(مسأله 1701) كسی كه باید برای روزه، تیمّم كند، بنابر احتیاط واجب پس از تیمّم نباید تا اذان صبح بخوابد و حدث دیگری نیز نباید از او سر بزند.
(مسأله 1702) كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند كه اگر بخوابد تا صبح بیدار نمی شود، نباید بخوابد، و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزه او باطل است و قضا و كفّاره بر او واجب می شود.
(مسأله 1703) هرگاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود، چنانچه احتمال بدهد كه اگر دوباره بخوابد برای غسل بیدار می شود، در صورتی كه عادت به بیدار شدن داشته باشد، می تواند بخوابد.
(مسأله 1704) كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند یا احتمال می دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، چنانچه تصمیم داشته باشد كه بعد از بیدار شدن غسل كند و با این تصمیم بخوابد و تا اذان خواب بماند، روزه او صحیح است.
(مسأله 1705) كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند یا احتمال می دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، چنانچه غفلت داشته باشد كه بعد از بیدار شدن باید غسل كند، در صورتی كه بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند روزه او صحیح است.
(مسأله 1706) كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند یا احتمال می دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، چنانچه نخواهد بعد از بیدار شدن غسل كند، یا تردید داشته باشد كه غسل كند یا نه، در صورتی كه بخوابد و بیدار نشود، روزه او باطل است.
(مسأله 1707) اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد كه اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، اگر عادت به بیدار شدن داشته باشد و تصمیم نیز داشته باشد كه بعد از بیدار شدن غسل كند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا كند و اگر عادت به بیدار شدن
[271]
نداشته باشد و یا از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد، احتیاطاً كفّاره نیز بر او واجب می شود.
(مسأله 1708) خوابی را كه در آن محتلم شده نباید خواب اوّل حساب كرد، بلكه اگر از آن خواب بیدار شود و دوباره بخوابد، خواب اوّل حساب می شود.
(مسأله 1709) اگر روزه دار در روز رمضان محتلم شود، واجب نیست فوراً غسل كند.
(مسأله 1710) هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده، اگرچه بداند پیش از اذان محتلم شده، روزه او صحیح است.
(مسأله 1711) كسی كه می خواهد قضای روزه رمضان را بگیرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگرچه از روی عمد نیز نباشد، روزه او باطل است.
(مسأله 1712) كسی كه می خواهد قضای روزه رمضان را بگیرد اگر بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده و بداند پیش از اذان محتلم شده است، چنانچه وقت قضای روزه تنگ باشد، مثلاً پنج روز روزه قضای رمضان داشته باشد و پنج روز نیز به رمضان مانده باشد، باید بعد از رمضان عوض آن را بجا آورد; و اگر وقت قضای روزه تنگ نباشد، باید روز دیگری روزه بگیرد، و در هر صورت لازم نیست این روز را روزه بگیرد.
(مسأله 1713) اگر در روزه واجبی، غیر از روزه رمضان وقضای آن، تا اذان صبح جنب بماند، روزه او صحیح است چه وقت آن معیّن باشد و چه نباشد.
(مسأله 1714) اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و عمداً غسل نكند یا اگر وظیفه او تیمّم است عمداً تیمّم نكند، روزه او باطل است.
(مسأله 1715) اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و برای غسل وقت نداشته باشد، چنانچه بخواهد روزه ماه رمضان یا قضای آن را بگیرد، باید تیمّم كند و روزه او صحیح است; و اگر بخواهد روزه مستحب یا روزه واجب دیگری مثل روزه كفّاره و روزه نذری بگیرد، اگرچه روزه او بدون تیمّم نیز صحیح است ولی احتیاط مستحب آن است كه تیمّم كند.
(مسأله 1716) اگر زن نزدیك اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و برای هیچ كدام
[272]
از غسل و تیمّم وقت نداشته باشد، یا بعد از اذان بفهمد كه پیش از اذان پاك شده، روزه او صحیح است، ولی اگر در وسعت وقت، قضای روزه رمضان را گرفته باشد، صحیح بودن آن اشكال دارد.
(مسأله 1717) اگر زن بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاك شود یا در بین روز خون حیض یا نفاس ببیند، اگرچه نزدیك مغرب باشد، روزه او باطل است.
(مسأله 1718) اگر زن غسل حیض یا نفاس را فراموش كند و بعد از یك یا چند روز به خاطر آورد، روزه هایی كه گرفته صحیح است.
(مسأله 1719) خواب دوم و سوم حائض یا نفساء در شب ماه رمضان پس از پاك شدن، حكم خواب دوم و سوم جنب را ندارد، بلكه اگر برای بیدار شدن و غسل كردن كوتاهی نكرده باشد، خواب سوم او نیز اشكال ندارد; وچنانچه تا اذان صبح بیدار نشود، روزه او صحیح است و در صورتی كه كوتاهی كرده باشد، خواب اوّل او نیز اشكال دارد و چنانچه تا اذان صبح بیدار نشود، روزه او باطل است.
(مسأله 1720) اگر زن پیش از اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاك شود و در غسل كردن كوتاهی كند و تا اذان صبح غسل نكند و در تنگی وقت، تیمّم نیز نكند، روزه او باطل است; ولی چنانچه كوتاهی نكند مثلاً منتظر باشد كه حمّام زنانه شود یا آب آن گرم شود، اگرچه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نكند، در صورتی كه تیمّم كند، روزه او صحیح است.
(مسأله 1721) اگر زنی كه در حال استحاضه است غسل های خود را به تفصیلی كه در احكام استحاضه (از مسأله 497 به بعد) گفته شد بجا آورد، روزه او صحیح است.
(مسأله 1722) كسی كه مسّ میّت كرده، یعنی جایی از بدن خود را به بدن میّت رسانده، می تواند بدون غسل مسّ میّت روزه بگیرد، و اگر در حال روزه میّت را مس نماید، روزه او باطل نمی شود.
8 ـ اِماله كردن
(مسأله 1723) اماله كردن با مایعات اگرچه از روی ناچاری و برای معالجه باشد، روزه را باطل می كند; ولی استعمال شیاف هایی كه برای معالجه است، اشكال ندارد; و احتیاط واجب آن است كه از استعمال شیاف هایی كه مثل شیاف تریاك برای خوش
[273]
آمدن یا برای تغذیه از این مجرا می باشند، خودداری نمایند.
9 ـ قِی كردن
(مسأله 1724) هرگاه روزه دار عمداً قی (استفراغ) كند ـ اگرچه به واسطه بیماری و مانند آن ناچار به این عمل باشد ـ روزه او باطل می شود، ولی اگر سهواً یا بی اختیار قی كند، اشكال ندارد.
(مسأله 1725) اگر در شب چیزی بخورد كه می داند به واسطه خوردن آن در روز بی اختیار قی می كند، احتیاط واجب آن است كه روزه آن روز را قضا نماید.
(مسأله 1726) اگر روزه دار بتواند از قی كردن خودداری كند، چنانچه برای او ضرر و مشقّت نداشته باشد، باید خودداری نماید.
(مسأله 1727) اگر حشره ای در گلوی روزه دار برود، چنانچه به قدری پایین رود كه به فرو بردن آن، خوردن نگویند، لازم نیست آن را بیرون آورد و روزه او صحیح است و اگر به این مقدار پایین نرود، باید آن را بیرون آورد، اگرچه موجب شود كه قی كند و روزه او باطل شود; و چنانچه فرو ببرد روزه او باطل می شود و بنابر احتیاط واجب، باید كفّاره جمع بدهد.
(مسأله 1728) اگر سهواً چیزی را فرو ببرد و پیش از رسیدن به معده به خاطر آورد كه روزه است، چنانچه ممكن باشد باید آن را بیرون آورد و روزه او باطل نمی شود، ولی اگر ممكن نباشد و به فرو بردن آن از آن محل نیز خوردن نگویند، لازم نیست آن را بیرون آورد و روزه او صحیح است.
(مسأله 1729) اگر یقین داشته باشد كه به واسطه آروغ زدن چیزی از گلو بیرون می آید نباید عمداً آروغ بزند; و اگر احتمال نیز بدهد، احتیاطاً نباید عمداً آروغ بزند.
(مسأله 1730) اگر آروغ بزند و بدون اختیار چیزی در گلو یا دهانش بیاید، باید آن را بیرون بریزد و اگر بی اختیار فرو رود، روزه اش صحیح است.
اوّل: خوردن و آشامیدن. دوم: جِماع. سوم: اِستمناء، (استمناء آن است كه انسان با خود عملی انجام دهد كه منی از او بیرون آید.) چهارم: دروغ بستن به خدا و پیامبر(صلی الله علیه وآله) و جانشینان او(علیهم السلام) و بنابر احتیاط واجب، حضرت زهرا(علیها السلام) و سایر پیامبران وجانشینان آنان(علیهم السلام) نیز همین حكم را دارند. پنجم: رساندن غبار غلیظ به حلق. ششم: فرو بردن تمام سر در آب. هفتم: باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح. هشتم: اماله كردن با چیزهای روان. نهم: قی كردن; واحكام آنها در مسائل آینده بیان می شود.
[263]
1 ـ خوردن و آشامیدن
(مسأله 1642) اگر روزه دار عمداً چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه او باطل می شود، چه خوردن و آشامیدن آن چیز مثل نان و آب معمول باشد یا مثل خاك و شیره درخت معمول نباشد، چه كم باشد و چه زیاد، حتّی اگر مسواك را از دهان بیرون آورد و دوباره به دهان ببرد و رطوبت آن را فرو برد، روزه او باطل می شود، مگر آن كه رطوبت مسواك در آب دهان به گونه ای از بین برود كه به آن رطوبت خارج گفته نشود.
(مسأله 1643) اگر هنگامی كه مشغول غذا خوردن است بفهمد صبح شده، باید فوراً لقمه را از دهان بیرون آورد و چنانچه عمداً فرو ببرد روزه او باطل می شود و به دستوری كه بعداً گفته خواهد شد، كفّاره نیز بر او واجب است.
(مسأله 1644) اگر روزه دار سهواً چیزی را بخورد یا بیاشامد، روزه او باطل نمی شود.
(مسأله 1645) احتیاط واجب آن است كه روزه دار از استعمال آمپول دارویی و آمپولی كه به جای غذا به كار می رود، خودداری كند; ولی تزریق آمپولی كه عضوی را بی حس می كند و آمپولی كه مانند آبله كوبی زیر پوست تزریق می شود اشكال ندارد; بنابر این اگر انسان بیماریی داشته باشد كه روزه برای او ضرر نداشته ولی به آمپول دارویی نیاز داشته باشد و ناچار باشد آن را در روز تزریق كند، باید پس از تزریق آمپول روزه آن روز را بگیرد و بنابر احتیاط واجب قضای آن را نیز بجا آورد.
(مسأله 1646) اگر روزه دار چیزی را كه لای دندان او مانده است عمداً فروببرد، روزه او باطل می شود.
(مسأله 1647) كسی كه می خواهد روزه بگیرد، لازم نیست پیش از اذان صبح دندان های خود را خلال كند ولی اگر بداند غذایی كه لای دندان مانده در روز فرو می رود، چنانچه خلال نكند و چیزی از آن فرو رود، روزه او باطل می شود بلكه اگر فرو نیز نرود، بنابر احتیاط واجب باید روزه آن روز را قضا كند.
(مسأله 1648) فرو بردن آب دهان، اگرچه به واسطه تصوّر كردن مزه ترشی و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمی كند.
(مسأله 1649) فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهان نرسیده اشكال ندارد;
[264]
ولی اگر داخل فضای دهان شود، احتیاط واجب آن است كه آن را فرو نبرد.
(مسأله 1650) اگر روزه دار به قدری تشنه شود كه بترسد از تشنگی بمیرد، واجب است به اندازه ای كه از مردن نجات پیدا كند آب بیاشامد ولی روزه او باطل می شود، و اگر ماه رمضان باشد، باید در بقیّه روز از بجا آوردن عملی كه روزه را باطل می كند خودداری نماید. ونیز اگر بترسد كه در اثر نخوردن آب به او ضرر قابل توجهی برسد یا نخوردن آب برای او موجب مشقّت باشد كه معمولاً قابل تحمل نیست می تواند به اندازه رفع ضرر و مشقّت آب بیاشامد، و در هر صورت باید روزه آن روز را قضا نماید.
(مسأله 1651) جویدن غذا برای بچّه یا پرنده و چشیدن غذا و مانند آنها كه معمولاً به حلق نمی رسد، اگرچه اتّفاقاً به حلق برسد، روزه را باطل نمی كند; ولی اگر انسان از اوّل بداند كه به حلق می رسد، چنانچه فرو برود، روزه اش باطل می شود و باید قضای آن را بگیرد و كفّاره نیز بر او واجب است.
(مسأله 1652) انسان نمی تواند برای ضعف روزه را بخورد، ولی اگر ضعف او به قدری باشد كه معمولاً نمی توان آن را تحمّل كرد، خوردن روزه اشكال ندارد.
(مسأله 1653) اگر روزه برای انسان ضرر داشته باشد نباید روزه بگیرد; و اگر با وجود ضرر روزه گرفت، روزه او باطل است و باید قضای آن را بجا آورد. و همچنین اگر احتمال بدهد كه روزه برای او ضرر دارد و احتمال او در نظر مردم عقلایی و بجا باشد، نباید روزه بگیرد و اگر روزه گرفت، باطل است و قضا دارد.
2 ـ جِماع
(مسأله 1654) جماع روزه را باطل می كند، اگرچه فقط به مقدار ختنه گاه داخل شود و منی نیز بیرون نیاید.
(مسأله 1655) اگر كمتر از مقدار ختنه گاه داخل شود و منی نیز بیرون نیاید، روزه باطل نمی شود، ولی كسی كه آلتش را بریده اند، اگر كمتر از ختنه گاه را نیز داخل كند، بنابر احتیاط روزه اش باطل می شود.
(مسأله 1656) اگر شك كند كه به اندازه ختنه گاه داخل شده یا نه، روزه او صحیح است و كسی هم كه آلتش را بریده اند، اگر شك كند كه دخول صورت گرفته یا نه، روزه او
[265]
صحیح است.
(مسأله 1657) در صورتی كه تصمیم به جماع گرفته و توجّه داشته باشد كه روزه او باطل می شود ـ هر چند جماع انجام نگرفته یا به اندازه ختنه گاه داخل نشده و منی نیز بیرون نیامده باشد ـ صحّت روزه او محل اشكال است; پس باید روزه آن روز را تمام كند و قضای آن را نیز بجا آورد.
(مسأله 1658) اگر فراموش كند كه روزه است و جماع نماید یا او را به جماع مجبور نمایند به گونه ای كه از اختیار او خارج باشد، روزه او باطل نمی شود، ولی چنانچه در بین جماع به خاطر آورد یا دیگر مجبور نباشد، باید فوراً از حال جماع خارج شود و اگر خارج نشود، روزه او باطل است.
3 ـ اِستمناء
(مسأله 1659) اگر روزه دار اِستمناء كند، یعنی با خود كاری كند كه منی از او بیرون آید، روزه او باطل می شود.
(مسأله 1660) اگر بی اختیار منی از روزه دار بیرون آید، روزه او باطل نمی شود، ولی اگر عملی انجام دهد كه بی اختیار منی از او بیرون آید، روزه اش باطل می شود.
(مسأله 1661) هرگاه روزه دار بداند كه اگر در حال روزه بخوابد محتلم می شود، یعنی در خواب منی از او بیرون می آید، می تواند بخوابد، و چنانچه بخوابد و محتلم نیز بشود، روزه او صحیح است.
(مسأله 1662) اگر روزه دار در حال بیرون آمدن منی از خواب بیدار شود، واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیری كند.
(مسأله 1663) روزه داری كه محتلم شده، می تواند ادرار كند و به دستوری كه در مسأله 244 گفته شد اِستبراء نماید، ولی در صورتی كه بداند با اِستبراء كردن منی از مجرای ادرار بیرون می آید، غسل كرده باشد یا نكرده باشد، نمی تواند اِستبراء نماید.
(مسأله 1664) روزه داری كه محتلم شده، اگر بداند منی در مجرا مانده و چنانچه پیش از غسل ادرار نكند بعد از غسل منی از او بیرون می آید، بهتر است پیش از غسل ادرار كند.
(مسأله 1665) اگر به قصد بیرون آمدن منی عملی انجام دهد، چنانچه بداند بیرون
[266]
آوردن منی باطل كننده روزه است، اگرچه منی هم از او خارج نشود، روزه او باطل می شود.
(مسأله 1666) اگر روزه دار بدون قصد بیرون آوردن منی با كسی بازی و شوخی كند، در صورتی كه عادت نداشته باشد كه بعد از بازی و شوخی منی از او خارج شود، اگرچه اتفاقاً منی بیرون آید، روزه او صحیح است، ولی اگر شوخی را تا آنجا ادامه دهد كه نزدیك باشد منی خارج شود و خودداری نكند تا خارج گردد روزه او باطل است.
4 ـ دروغ بستن به خدا و معصومان(علیهم السلام)
(مسأله 1667) اگر روزه دار با گفتن یا با نوشتن یا با اشاره و مانند آنها به خدا و پیامبر(صلی الله علیه وآله) و جانشینان آن حضرت(علیهم السلام) عمداً نسبت دروغ بدهد، اگرچه فوراً بگوید: «دروغ گفتم» یا توبه كند، روزه او باطل است و بنابر احتیاط واجب حضرت زهرا(علیها السلام) و سایر پیامبران و جانشینان آنان(علیهم السلام) نیز همین حكم را دارند.
(مسأله 1668) اگر بخواهد خبری را كه نمی داند راست است یا دروغ نقل كند، بنابر احتیاط واجب باید از كسی كه خبر را گفته یا از كتابی كه آن چیز در آن نوشته شده نقل نماید، لكن اگر خودش نیز خبر بدهد، روزه او باطل نمی شود.
(مسأله 1669) اگر چیزی را با اعتقاد به این كه راست است از قول خدا یا معصومان(علیهم السلام) نقل كند و بعد بفهمد دروغ بوده، روزه اش باطل نمی شود.
(مسأله 1670) اگر بداند دروغ بستن به خدا و معصومان(علیهم السلام) روزه را باطل می كند و چیزی را كه می داند دروغ است به آنان نسبت دهد و بعد بفهمد آنچه را كه گفته راست بوده، به احتیاط واجب باید آن روز را امساك كند و سپس روزه را قضا نماید.
(مسأله 1671) اگر دروغی را كه دیگری ساخته عمداً به خدا و معصومان(علیهم السلام)نسبت دهد روزه او باطل می شود ولی اگر از قول كسی كه آن دروغ را ساخته نقل كند، اشكال ندارد.
(مسأله 1672) اگر از روزه دار بپرسند: «آیا پیامبر(صلی الله علیه وآله) چنین مطلبی فرموده اند؟» و او جایی كه در جواب باید بگوید: «نه»، عمداً بگوید: «بلی»، یا جایی كه باید بگوید: «بلی»، عمداً بگوید: «نه»، روزه او باطل می شود.
(مسأله 1673) اگر از قول خدا یا معصومان(علیهم السلام) حرف راستی را بگوید و بعد
[267]
بگوید: «دروغ گفتم» یا در شب دروغی را به آنان نسبت دهد و فردای آن روز كه روزه می باشد بگوید: «آنچه دیشب گفتم راست است»، روزه او باطل می شود.
(مسأله 1674) نسبت دادن دروغ به خدا و معصومان(علیهم السلام) از روی شوخی، به نحوی كه به هیچ وجه معنای آن را قصد نكند و شوخی بودن آن برای شنونده و گوینده معلوم باشد، هر چند بی ادبی است ولی روزه را باطل نمی كند.
5 ـ رساندن غبار غلیظ به حلق
(مسأله 1675) رساندن غبار غلیظ به حلق روزه را باطل می كند، چه غبار چیزی مثل آرد باشد كه خوردن آن حلال است، یا غبار چیزی مانند خاك باشد كه خوردن آن حرام است.
(مسأله 1676) اگر به واسطه باد، غبار غلیظی پیدا شود و انسان با این كه متوجّه است، مواظبت نكند و به حلق برسد، روزه اش باطل می شود.
(مسأله 1677) احتیاط واجب آن است كه روزه دار دود سیگار و تنباكو و مانند آنها را نیز به حلق نرساند، ولی بخار غلیظ، روزه را باطل نمی كند، مگر این كه در دهان به صورت آب در آید و فرو دهد.
(مسأله 1678) اشخاصی كه به خاطر بیماری تنگی نفس، به دستور پزشك از وسیله ای استفاده می كنند كه توسط آن از راه دهان یا بینی استنشاق می نمایند، چنانچه بدون آن نتوانند روزه بگیرند، استفاده آنان از آن وسیله اشكال ندارد.
(مسأله 1679) اگر مواظبت نكند و غبار یا بخار یا دود و مانند آنها داخل حلق شود، چنانچه یقین داشته كه به حلق نمی رسد، روزه او صحیح است.
(مسأله 1680) اگر فراموش كند كه روزه است و مواظبت نكند یا بی اختیار غبار و مانند آن به حلق او برسد، روزه او باطل نمی شود و چنانچه ممكن باشد باید آن را از حلق بیرون آورد.
6 ـ فرو بردن سر در آب
(مسأله 1681) اگر روزه دار عمداً تمام سر را در آب فرو برد، اگرچه باقی بدن او از
[268]
آب بیرون باشد، بنابر احتیاط واجب باید قضای آن روزه را بگیرد، ولی اگر تمام بدن را زیر آب ببرد و مقداری از سر بیرون باشد، روزه باطل نمی شود.
(مسأله 1682) اگر نصف سر را یك دفعه و نصف دیگر آن را دفعه دیگر در آب فرو برد، روزه او باطل نمی شود.
(مسأله 1683) اگر شك كند كه تمام سر زیر آب رفته یا نه، روزه او صحیح است.
(مسأله 1684) اگر تمام سر زیر آب برود ولی مقداری از موها بیرون بماند، روزه باطل می شود.
(مسأله 1685) احتیاط واجب آن است كه سر را در گلاب فرو نبرد، ولی فروبردن در آب های مضاف دیگر و در چیزهای دیگری كه روان هستند، اشكال ندارد.
(مسأله 1686) اگر روزه دار بی اختیار در آب بیفتد و تمام سر او را آب فرا بگیرد یا فراموش كند كه روزه است و سر را در آب فرو ببرد، روزه او باطل نمی شود.
(مسأله 1687) اگر عادتاً با افتادن در آب سرش زیر آب می رود، چنانچه با توجّه به این مطلب خود را در آب بیندازد و سرش زیر آب برود، روزه اش باطل می شود.
(مسأله 1688) اگر فراموش كند كه روزه است و سر را در آب فرو برد یا شخص دیگری به زور سر او را در آب فرو برد، چنانچه در زیر آب به خاطر آورد كه روزه است یا آن كس دست خود را بردارد، باید فوراً سر را بیرون آورد و چنانچه بیرون نیاورد، روزه اش باطل می شود.
(مسأله 1689) اگر فراموش كند كه روزه است و به نیّت غسل، سر خود را در آب فرو ببرد، روزه و غسل او صحیح است.
(مسأله 1690) اگر بداند كه روزه است و عمداً برای غسل سر خود را در آب فرو برد، چنانچه روزه او مثل روزه كفّاره روزه واجبی باشد كه وقت معیّنی ندارد، غسل صحیح و روزه باطل می باشد; ولی اگر روزه او واجب معیّن باشد، اگر با فرو بردن سر در آب قصد غسل كند، روزه او باطل است و بنابر احتیاط واجب، غسل او نیز باطل می شود، مگر آن كه در زیر آب یا در حال خارج شدن از آب، نیّت غسل كند كه در این صورت غسل او صحیح است; و اگر روزه ماه رمضان باشد، هم غسل و هم روزه او باطل است، مگر آن كه در همان زیر آب توبه نماید و در حال خارج شدن از آب، نیّت غسل كند كه در این
[269]
صورت غسل او صحیح است.
(مسأله 1691) اگر برای آن كه كسی را از غرق شدن نجات دهد سر خود را در آب فرو برد، اگرچه نجات دادن او واجب باشد، روزه او باطل می شود.
(مسأله 1692) ریختن آب روی سر اشكال ندارد ولی اگر مثل آب لوله های بزرگ یا آبشار باشد كه یك مرتبه تمام سر را می پوشاند، اشكال دارد.
(مسأله 1693) زن روزه دار علاوه بر این كه نباید سر خود را زیر آب فروببرد، بنابر احتیاط باید از نشستن در آب نیز خوداری نماید.
(مسأله 1694) اگر روزه دار سر خود را در محفظه ای مانند كلاه غواصی قرار دهد و زیر آب برود، روزه اش باطل نمی شود.
7 ـ باقی ماندن بر جنابت، حیض یا نفاس تا اذان صبح
(مسأله 1695) در روزه رمضان و قضای آن اگر جنب عمداً تا اذان صبح غسل نكند یا اگر وظیفه او تیمّم است عمداً تیمّم ننماید، روزه او باطل است.
(مسأله 1696) اگر در روزه واجبی، مثل روزه ماه رمضان كه وقت آن معیّن است، تا اذان صبح غسل نكند و تیمّم نیز ننماید، روزه او صحیح نیست.
(مسأله 1697) كسی كه جنب است و می خواهد روزه واجبی بگیرد كه مثل روزه رمضان وقت آن معیّن است، چنانچه عمداً غسل نكند تا وقت تنگ شود، می تواند تیمّم كند و روزه بگیرد و روزه او صحیح است.
(مسأله 1698) اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش كند و بعد از یك روز به خاطر آورد، باید روزه آن روز را قضا نماید و اگر بعد از چند روز به خاطر آورد، باید روزه تمام روزهایی را كه یقین دارد جنب بوده قضا نماید، پس اگر نمی داند سه روز جنب بوده یا چهار روز، باید روزه سه روز را قضا كند.
(مسأله 1699) كسی كه در شب ماه رمضان برای هیچ كدام از غسل و تیمّم وقت ندارد، اگر خود را جنب كند، روزه او باطل است و قضا و كفّاره بر او واجب می شود; امّا اگر برای تیمّم وقت داشته باشد، چنانچه خود را جنب كند گناهكار است و باید تیمم كند و علاوه بر روزه آن روز احتیاطاً قضای آن روزه را نیز بگیرد.
[270]
(مسأله 1700) اگر گمان كند كه به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب كند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده، چنانچه تیمّم كند، روزه او صحیح است.
(مسأله 1701) كسی كه باید برای روزه، تیمّم كند، بنابر احتیاط واجب پس از تیمّم نباید تا اذان صبح بخوابد و حدث دیگری نیز نباید از او سر بزند.
(مسأله 1702) كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند كه اگر بخوابد تا صبح بیدار نمی شود، نباید بخوابد، و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزه او باطل است و قضا و كفّاره بر او واجب می شود.
(مسأله 1703) هرگاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود، چنانچه احتمال بدهد كه اگر دوباره بخوابد برای غسل بیدار می شود، در صورتی كه عادت به بیدار شدن داشته باشد، می تواند بخوابد.
(مسأله 1704) كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند یا احتمال می دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، چنانچه تصمیم داشته باشد كه بعد از بیدار شدن غسل كند و با این تصمیم بخوابد و تا اذان خواب بماند، روزه او صحیح است.
(مسأله 1705) كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند یا احتمال می دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، چنانچه غفلت داشته باشد كه بعد از بیدار شدن باید غسل كند، در صورتی كه بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند روزه او صحیح است.
(مسأله 1706) كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند یا احتمال می دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، چنانچه نخواهد بعد از بیدار شدن غسل كند، یا تردید داشته باشد كه غسل كند یا نه، در صورتی كه بخوابد و بیدار نشود، روزه او باطل است.
(مسأله 1707) اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد كه اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، اگر عادت به بیدار شدن داشته باشد و تصمیم نیز داشته باشد كه بعد از بیدار شدن غسل كند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا كند و اگر عادت به بیدار شدن
[271]
نداشته باشد و یا از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد، احتیاطاً كفّاره نیز بر او واجب می شود.
(مسأله 1708) خوابی را كه در آن محتلم شده نباید خواب اوّل حساب كرد، بلكه اگر از آن خواب بیدار شود و دوباره بخوابد، خواب اوّل حساب می شود.
(مسأله 1709) اگر روزه دار در روز رمضان محتلم شود، واجب نیست فوراً غسل كند.
(مسأله 1710) هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده، اگرچه بداند پیش از اذان محتلم شده، روزه او صحیح است.
(مسأله 1711) كسی كه می خواهد قضای روزه رمضان را بگیرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگرچه از روی عمد نیز نباشد، روزه او باطل است.
(مسأله 1712) كسی كه می خواهد قضای روزه رمضان را بگیرد اگر بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده و بداند پیش از اذان محتلم شده است، چنانچه وقت قضای روزه تنگ باشد، مثلاً پنج روز روزه قضای رمضان داشته باشد و پنج روز نیز به رمضان مانده باشد، باید بعد از رمضان عوض آن را بجا آورد; و اگر وقت قضای روزه تنگ نباشد، باید روز دیگری روزه بگیرد، و در هر صورت لازم نیست این روز را روزه بگیرد.
(مسأله 1713) اگر در روزه واجبی، غیر از روزه رمضان وقضای آن، تا اذان صبح جنب بماند، روزه او صحیح است چه وقت آن معیّن باشد و چه نباشد.
(مسأله 1714) اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و عمداً غسل نكند یا اگر وظیفه او تیمّم است عمداً تیمّم نكند، روزه او باطل است.
(مسأله 1715) اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و برای غسل وقت نداشته باشد، چنانچه بخواهد روزه ماه رمضان یا قضای آن را بگیرد، باید تیمّم كند و روزه او صحیح است; و اگر بخواهد روزه مستحب یا روزه واجب دیگری مثل روزه كفّاره و روزه نذری بگیرد، اگرچه روزه او بدون تیمّم نیز صحیح است ولی احتیاط مستحب آن است كه تیمّم كند.
(مسأله 1716) اگر زن نزدیك اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و برای هیچ كدام
[272]
از غسل و تیمّم وقت نداشته باشد، یا بعد از اذان بفهمد كه پیش از اذان پاك شده، روزه او صحیح است، ولی اگر در وسعت وقت، قضای روزه رمضان را گرفته باشد، صحیح بودن آن اشكال دارد.
(مسأله 1717) اگر زن بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاك شود یا در بین روز خون حیض یا نفاس ببیند، اگرچه نزدیك مغرب باشد، روزه او باطل است.
(مسأله 1718) اگر زن غسل حیض یا نفاس را فراموش كند و بعد از یك یا چند روز به خاطر آورد، روزه هایی كه گرفته صحیح است.
(مسأله 1719) خواب دوم و سوم حائض یا نفساء در شب ماه رمضان پس از پاك شدن، حكم خواب دوم و سوم جنب را ندارد، بلكه اگر برای بیدار شدن و غسل كردن كوتاهی نكرده باشد، خواب سوم او نیز اشكال ندارد; وچنانچه تا اذان صبح بیدار نشود، روزه او صحیح است و در صورتی كه كوتاهی كرده باشد، خواب اوّل او نیز اشكال دارد و چنانچه تا اذان صبح بیدار نشود، روزه او باطل است.
(مسأله 1720) اگر زن پیش از اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاك شود و در غسل كردن كوتاهی كند و تا اذان صبح غسل نكند و در تنگی وقت، تیمّم نیز نكند، روزه او باطل است; ولی چنانچه كوتاهی نكند مثلاً منتظر باشد كه حمّام زنانه شود یا آب آن گرم شود، اگرچه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نكند، در صورتی كه تیمّم كند، روزه او صحیح است.
(مسأله 1721) اگر زنی كه در حال استحاضه است غسل های خود را به تفصیلی كه در احكام استحاضه (از مسأله 497 به بعد) گفته شد بجا آورد، روزه او صحیح است.
(مسأله 1722) كسی كه مسّ میّت كرده، یعنی جایی از بدن خود را به بدن میّت رسانده، می تواند بدون غسل مسّ میّت روزه بگیرد، و اگر در حال روزه میّت را مس نماید، روزه او باطل نمی شود.
8 ـ اِماله كردن
(مسأله 1723) اماله كردن با مایعات اگرچه از روی ناچاری و برای معالجه باشد، روزه را باطل می كند; ولی استعمال شیاف هایی كه برای معالجه است، اشكال ندارد; و احتیاط واجب آن است كه از استعمال شیاف هایی كه مثل شیاف تریاك برای خوش
[273]
آمدن یا برای تغذیه از این مجرا می باشند، خودداری نمایند.
9 ـ قِی كردن
(مسأله 1724) هرگاه روزه دار عمداً قی (استفراغ) كند ـ اگرچه به واسطه بیماری و مانند آن ناچار به این عمل باشد ـ روزه او باطل می شود، ولی اگر سهواً یا بی اختیار قی كند، اشكال ندارد.
(مسأله 1725) اگر در شب چیزی بخورد كه می داند به واسطه خوردن آن در روز بی اختیار قی می كند، احتیاط واجب آن است كه روزه آن روز را قضا نماید.
(مسأله 1726) اگر روزه دار بتواند از قی كردن خودداری كند، چنانچه برای او ضرر و مشقّت نداشته باشد، باید خودداری نماید.
(مسأله 1727) اگر حشره ای در گلوی روزه دار برود، چنانچه به قدری پایین رود كه به فرو بردن آن، خوردن نگویند، لازم نیست آن را بیرون آورد و روزه او صحیح است و اگر به این مقدار پایین نرود، باید آن را بیرون آورد، اگرچه موجب شود كه قی كند و روزه او باطل شود; و چنانچه فرو ببرد روزه او باطل می شود و بنابر احتیاط واجب، باید كفّاره جمع بدهد.
(مسأله 1728) اگر سهواً چیزی را فرو ببرد و پیش از رسیدن به معده به خاطر آورد كه روزه است، چنانچه ممكن باشد باید آن را بیرون آورد و روزه او باطل نمی شود، ولی اگر ممكن نباشد و به فرو بردن آن از آن محل نیز خوردن نگویند، لازم نیست آن را بیرون آورد و روزه او صحیح است.
(مسأله 1729) اگر یقین داشته باشد كه به واسطه آروغ زدن چیزی از گلو بیرون می آید نباید عمداً آروغ بزند; و اگر احتمال نیز بدهد، احتیاطاً نباید عمداً آروغ بزند.
(مسأله 1730) اگر آروغ بزند و بدون اختیار چیزی در گلو یا دهانش بیاید، باید آن را بیرون بریزد و اگر بی اختیار فرو رود، روزه اش صحیح است.